4+1 λόγοι που η θάλασσα ωφελεί την ψυχική υγεία
Μια ωδή στο νερό που αλμυρίζει τις αναμνήσεις και γλυκαίνει τα τραύματα
Το καλοκαίρι μας βρίσκει σχεδόν πάντα λίγο διαφορετικούς. Το σώμα χαλαρώνει, οι μέρες απλώνονται, και οι σκέψεις αφήνουν το βιαστικό τους βήμα. Η καθημερινότητα ξεκουμπώνει λίγο. Κι έτσι, μέσα στον ήλιο, τις εξορμήσεις και τις στιγμές ξεγνοιασιάς, ξυπνά εκείνη η γνώριμη ανάγκη που πάντα αναδύεται κάθε καλοκαίρι: να βρεθούμε κοντά στο νερό. Κοντά στη θάλασσα.
Η θάλασσα είναι ένα καταφύγιο για το σώμα και την ψυχική υγεία μας. Ένα μέρος όπου έχουμε την ευκαιρία να συντονιστούμε ξανά με τον εαυτό μας.
Όποιος έχει περπατήσει μόνος στην παραλία ένα απόγευμα ή έχει σταθεί στην ακτή λίγο πριν δύσει ο ήλιος, το ξέρει: η θάλασσα ακούει. Κάτι κάνει εκεί, ανάμεσα στον ήχο των κυμάτων και στο φως που σπάει στην επιφάνειά της. Σε ηρεμεί. Σε κατεβάζει από την ένταση. Σε φέρνει σε επαφή με ό,τι είχες αφήσει πίσω.
Γι’ αυτό και τόσο συχνά, σε περιόδους άγχους, αναστάτωσης ή θλίψης, αναζητούμε τη θάλασσα ξανά και ξανά – σαν μια φυσική φροντίδα για την ψυχική μας υγεία.
Σε αυτό το άρθρο, θα δούμε 4+1 λόγους που η θάλασσα ωφελεί σημαντικά την ψυχική υγεία. Τι είναι αυτό που μας καθησυχάζει τόσο στη θωριά της; Γιατί νιώθουμε αλλιώς όταν την πλησιάζουμε;
Ας το ανακαλύψουμε, βήμα-βήμα, με τα πόδια μας νοερά στην ακτή.
1.Η θάλασσα ως καθαρτήριο για την ψυχική υγεία
Δεν είναι τυχαίο που, κάθε φορά που κάτι μας βαραίνει, μια βόλτα κοντά στο νερό μας ηρεμεί. Στο γαλήνιο γαλάζιο της ακτής, κάτι χαλαρώνει μέσα μας. Μπορεί να μην το εξηγούμε εύκολα, όμως το αισθανόμαστε. Κι αν υπάρχει μια εποχή που αυτή η ανάγκη κορυφώνεται, είναι τώρα: καλοκαίρι, θάλασσα, και μια σιωπηλή επιθυμία να φροντίσουμε την ψυχική μας υγεία.
Η θάλασσα ανέκαθεν υπήρξε τόπος εξαγνισμού. Όχι μόνο συμβολικά αλλά και πρακτικά.
Από τα αρχαία τελετουργικά έως τις ατέλειωτες ώρες στη δροσιά της παραλίας, το νερό είχε πάντα έναν ρόλο σχεδόν λυτρωτικό. Δεν χρειάζεται να κάνεις πολλά. Αρκεί να σταθείς εκεί, να νιώσεις το κύμα στα πόδια σου, να αφήσεις τον ήχο του να σε ρυθμίσει, την αλμύρα να σε χαϊδέψει. Η κίνηση του νερού είναι αδιάκοπη, αμετάκλητη. Και μέσα από αυτήν τη διαρκή ταλάντωση, κάτι απομακρύνεται — μια σκέψη, ένα βάρος, μια παλιά λύπη.
Όταν λέμε πως η θάλασσα είναι καθαρτήριο, εννοούμε ακριβώς αυτό: ότι ξέρει να παίρνει μαζί της όσα μας βαραίνουν. Το αλάτι της είναι σαν να έχει μνήμη. Κρατά όσα είναι περιττά και τα αφήνει να χαθούν στο βάθος του ωκεανού. Τα κάνει ένα με τον βυθό.
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που λένε ότι το καλύτερο κλάμα είναι αυτό που σε βρίσκει στην ακτή, δίχως να το καταλάβεις. Ή το γέλιο που έρχεται ξαφνικά, καθώς κοιτάς τον ορίζοντα και νιώθεις ξανά… ανάλαφρος.
Καλοκαίρι, θάλασσα και καθαρό βλέμμα. Τρία απλά συστατικά που, χωρίς θόρυβο και χωρίς απαιτήσεις, μπορούν να σε ξεκουράσουν βαθιά. Να δημιουργήσουν χώρο εκεί που πριν υπήρχε βάρος. Και εκεί, κοντά στη θάλασσα, η ψυχική υγεία βρίσκει χώρο να αναπνεύσει.
2. Η ψυχική υγεία θέλει ροή – και η θάλασσα δεν μένει ποτέ ακίνητη
Υπάρχουν φάσεις όπου ο χρόνος μοιάζει να παγώνει. Κι ας συνεχίζουν οι μέρες να περνούν. Ζεις, κινείσαι, ανταποκρίνεσαι στις ανάγκες σου, αλλά όλα μοιάζουν ίδια. Ό,τι κι αν συμβαίνει γύρω σου, εσύ μένεις κολλημένος στο ίδιο σημείο. Στην ίδια σκέψη, στην ίδια αβεβαιότητα, στο ίδιο ερώτημα που μένει αναπάντητο. Κι όσο κι αν το ξέρεις πως αυτή η περίοδος δεν θα κρατήσει για πάντα, κάτι μέσα σου φοβάται ότι ίσως δεν αλλάξει ποτέ.
Κάπου εκεί μπαίνει το καλοκαίρι. Θάλασσα και φως – μια εμπειρία τόσο απλή και τόσο ισχυρή. Όχι γιατί λύνει προβλήματα, αλλά γιατί σε μετακινεί. Έστω και μισό βήμα. Πλησιάζεις το νερό και κάτι αρχίζει να δουλεύει μέσα σου. Δεν στο λέει κανείς, δεν σου εξηγεί τίποτα. Το βλέπεις μόνος σου: το τοπίο δεν μένει ποτέ ίδιο. Ο ήλιος πέφτει και όλα αλλάζουν. Η σκιά μετατοπίζεται. Η άμμος φεύγει κάτω από τα πόδια σου. Το κύμα είναι πάντα σε κίνηση – κι εσύ, που είχες ξεχάσει πώς είναι να κινείσαι, αρχίζεις να το θυμάσαι.
Η θάλασσα του καλοκαιριού είναι ρυθμός της ύπαρξης. Σου θυμίζει, με τρόπο σωματικό, πως η ζωή έχει κατεύθυνση, ακόμα κι όταν δεν τη βλέπεις. Πως η μεταβολή είναι η φυσική κατάσταση των πραγμάτων — όχι η στασιμότητα. Γι’ αυτό και η παρουσία της λειτουργεί τόσο παρηγορητικά. Δεν σου υπόσχεται τίποτα. Δεν σου δείχνει τον δρόμο. Αλλά σε αναγκάζει να δεις: τίποτα εδώ δεν είναι ακίνητο. Άρα ούτε κι εσύ.
Και κάπου εκεί, η θάλασσα γίνεται σύμμαχος για την ψυχική υγεία. Γιατί σου μαθαίνει, χωρίς λέξεις, πως όλα αλλάζουν. Και πως έχεις κι εσύ τη δυνατότητα να αλλάξεις.
Ο ανοιχτός ορίζοντας παίζει τον ρόλο του. Το βλέμμα απλώνεται, και μαζί του αναπνέει το μέσα σου. Το τοπίο δεν σε περιορίζει και όσο αφήνεσαι στην απεραντοσύνη, τόσο νιώθεις πως υπάρχει χρόνος, και χώρος, και περιθώριο. Για να αλλάξεις, να σταθείς αλλιώς, ή απλώς να συνεχίσεις.
Κάποιες πληγές δεν κλείνουν. Αλλά καλοκαίρι και θάλασσα είναι ένας συνδυασμός που μπορεί να τις μαλακώσει και να φροντίσει την ψυχική σου υγεία. Κι αυτό, για αρχή, είναι αρκετό. Και σημαντικό.
3.Η θάλασσα ενεργοποιεί το σώμα και ξεκλειδώνει το συναίσθημα
Όταν περνάς μεγάλο χρονικό διάστημα σε νοητική υπερένταση — ανάμεσα σε καθήκοντα, οθόνες και διαρκή αξιολόγηση — το σώμα αποσυνδέεται από το βίωμα. Η αναπνοή ρηχαίνει. Η κίνηση γίνεται μηχανική. Κι εσύ ζεις κυρίως στο μυαλό σου, χωρίς να το καταλαβαίνεις.
Μέσα σε αυτή τη σιωπηλή εξάντληση, το σώμα αρχίζει να ζητά μια ενστικτώδη επιστροφή. Όχι με λέξεις, αλλά με αίσθηση: η ανάγκη να περπατήσεις ξυπόλυτος, να βουτήξεις στο νερό, να νιώσεις το δέρμα σου να ξυπνά. Δεν είναι τυχαίο που αυτή η παρόρμηση γίνεται εντονότερη το καλοκαίρι.
Η θάλασσα λειτουργεί σαν φυσικό κάλεσμα επανένωσης με το σώμα και την ψυχική υγεία. Το κύμα σε τραντάζει, η άμμος σε γειώνει, ο ήλιος σε χαϊδεύει παντού. Το σώμα συμμετέχει ξανά. Κινείται χωρίς σκοπό, χωρίς προσδοκία. Αναπνέει. Μπαίνει σε διάλογο με το περιβάλλον — και τότε, κάτι ξεκλειδώνεται.
Η σχέση ανάμεσα στο σώμα και στο συναίσθημα είναι αμφίδρομη. Όταν το σώμα ζωντανεύει, το συναίσθημα ακολουθεί. Μια βουτιά, ένα γέλιο χωρίς λόγο, ένα δάκρυ που έρχεται ξαφνικά — όλα είναι καλοδεχούμενα. Γιατί εκεί, στη θάλασσα, δεν χρειάζεται να εξηγήσεις ποιος είσαι ή πώς νιώθεις. Μπορείς απλώς να είσαι.
Και κάπου εκεί, η ψυχική υγεία βρίσκει το μονοπάτι της μέσα από τις αισθήσεις, γιατί η θάλασσα δεν ενεργοποιεί μόνο το σώμα — ξεκλειδώνει και όσα κουβαλά μέσα του.
Σε έναν κόσμο που μας αποσυνδέει διαρκώς από το σώμα μας, η εμπειρία της θάλασσας δεν είναι πολυτέλεια. Είναι επιστροφή στην αλήθεια μας. Σου θυμίζει πως είσαι κάτι περισσότερο από στόχους και ρόλους. Είσαι κι αυτό που νιώθεις στο δέρμα σου. Κι αυτό που επιτρέπεις στον εαυτό σου να αισθανθεί.
4. Η θάλασσα καθρεφτίζει την ψυχική υγεία
Η θάλασσα είναι χώρος συναισθηματικής μνήμης και προσωπικού στοχασμού. Λειτουργεί σαν καθρέφτης. Όχι του εαυτού που φαίνεται, αλλά εκείνου που κρύβεται βαθιά: του εαυτού που θυμάται, που αναπολεί, που πονά.
Το κύμα χτυπάει στην ακτή και μαζί του φέρνει στιγμές. Ίσως παιδικές. Ίσως από έναν έρωτα. Από ένα καλοκαίρι που νόμιζες πως δεν θα τελειώσει ποτέ. Από μια λέξη που ειπώθηκε χρόνια πριν, αλλά ακόμα αντηχεί. Κάθε ήχος, κάθε άρωμα αλμύρας, κάθε χρώμα στο βάθος του ορίζοντα γίνεται φορέας μνήμης — όχι επιφανειακής, αλλά βαθιάς. Μνήμης που δεν ανακαλείται. Απλώς αναδύεται.
Εκεί, στην ηρεμία της παραλίας ή στην ησυχία ενός απογεύματος δίπλα στο κύμα, συμβαίνει κάτι σπάνιο: ο εσωτερικός θόρυβος χαμηλώνει. Δεν παύει να υπάρχει, αλλά η φύση σε εντάσσει στο τοπίο κι έτσι μπορείς να ακούσεις πιο καθαρά το μέσα σου.
Δημιουργείται, έτσι, χώρος για μια μορφή υπαρξιακού αναστοχασμού. Αρχίζεις να κάνεις ερωτήσεις που δεν βιάζεσαι να απαντήσεις. Σκέφτεσαι αλλιώς. Και κυρίως, παρατηρείς άκριτα τον εσωτερικό σου κόσμο.
Η θάλασσα είναι ένας χώρος που ενισχύει απόλυτα την ψυχική υγεία. Όχι γιατί προσφέρει απαντήσεις, αλλά γιατί σου επιτρέπει να είσαι αληθινός. Είναι ένας τόπος. Οικείος. Ανεξάρτητα από ηλικία ή εμπειρίες. Σαν να συνομιλεί με τα πιο ήσυχα κομμάτια του εαυτού σου.
Δεν είναι τυχαίο που εκεί λέγονται αλήθειες, γράφονται γράμματα που δεν στέλνονται, παίρνονται αποφάσεις που αργούν να ειπωθούν. Δεν υπάρχει άλλος χώρος με τόση ηρεμία και, ταυτόχρονα, τόση ψυχική ανάταση.
Γι’ αυτό και η θάλασσα, μέσα στην απλότητά της, λειτουργεί ως σημείο στοχασμού, μνήμης και φροντίδας για την ψυχική υγεία. Γιατί σε αφήνει να είσαι εσύ, με ό,τι κουβαλάς — χωρίς να σε κρίνει.
+1. Μερικές φορές, η ψυχική υγεία χρειάζεται απλώς λίγη θάλασσα κι ένα καλό βιβλίο
Δεν χρειάζεται πάντα φασαρία για να περάσεις καλά. Ούτε και ανθρώπινη συντροφιά. Ιδίως μέσα στο καλοκαίρι, δίπλα στη θάλασσα— που η μοναξιά αποκτά έναν άλλο χαρακτήρα: γίνεται εσωτερική παρέα. Δεν σε βαραίνει. Δε σου προκαλεί αμηχανία. Αντίθετα, σου επιτρέπει να στραφείς εκεί που δεν κοιτάς ποτέ, όσο είσαι μέσα στον ρυθμό της πόλης και των άλλων.
Και τότε εμφανίζεται η ανάγκη για κάτι απλό αλλά ουσιαστικό: έναν λόγο να καθίσεις λίγο παραπάνω στο ίδιο σημείο, να αφήσεις το χρόνο να απλωθεί, να επιτρέψεις στη στιγμή να αποκτήσει βάθος.
Εκεί ακριβώς βρίσκεται και η ουσία της ανάγνωσης δίπλα στο κύμα. Όχι σαν διασκέδαση ή δραστηριότητα, αλλά σαν εσωτερική γέφυρα — ανάμεσα σε σένα και το τοπίο – εσωτερικό και εξωτερικό. Ανάμεσα στον εαυτό σου και τις λέξεις που είναι έτοιμες να συναντηθούν με τις δικές σου σκέψεις. Μόνο πιο ήσυχα ειπωμένες.
Ένα βιβλίο στη θάλασσα, κι ας είναι μικρό μπορεί να έχει σημαντικά οφέλη για την ψυχική υγεία.
Ένα ποίημα που, όταν το διαβάζεις δίπλα στο κύμα, ακούγεται αλλιώς. Όχι γιατί αλλάζει το νόημα — αλλά γιατί εσύ βρίσκεσαι σε διαφορετική συνθήκη. Ο ήλιος, η αλμύρα, η γαλήνη — όλα συνεργούν για να σε φέρουν πιο κοντά σε μια μορφή συναισθηματικής παρουσίας. Και εκεί, η θάλασσα λειτουργεί ως συντροφιά που υποστηρίζει την ψυχική υγεία: χωρίς απαιτήσεις, χωρίς εξηγήσεις. Απλώς με το να είναι εκεί.
Γιατί, τελικά, η ψυχική υγεία δεν θέλει συνέχεια απαντήσεις, αλλά χώρους: Και η θάλασσα είναι ένας τέτοιος χώρος — ήσυχος, ανοιχτός, διαθέσιμος.
Ένα ποίημα δίπλα στη θάλασσα: γιατί η ψυχική υγεία αγαπά τη σιωπή
Αν ψάχνεις ένα βιβλίο που να κουβαλά μέσα του καλοκαίρι, θάλασσα, συναίσθημα, αναμνήσεις και έρωτες, υπάρχει μια ποιητική συλλογή που μπορεί να γίνει ο καλύτερος σύντροφος για την ψυχική σου υγεία.
Οι «Θαλασσινές ρότες κι έρωτες» του Δημήτρη Γελαγώτη είναι ένα ιδανικό ανάγνωσμα για τις στιγμές που επιθυμείς να κάνεις μια ουσιαστική ενδοσκόπηση. Είναι ένα ειλικρινές ταξίδι λέξεων που μυρίζει ιώδιο, ανάσα και βλέμματα χαμένα στην άκρη του ορίζοντα. Όχι για να ξεχάσεις, αλλά για να σταθείς λίγο εκεί όπου χωράνε όλα όσα δεν λέγονται εύκολα.
Καθώς το καλοκαίρι προχωρά και η θάλασσα γίνεται χώρος ειλικρίνειας και ενδυνάμωσης για την ψυχική υγεία, είναι η κατάλληλη στιγμή για μια συντροφιά που αγγίζει βαθύτερα από μια εικόνα ή ένα επιφανειακό διάβασμα. Σ’ αυτή τη στροφή προς τα μέσα, η ποιητική συλλογή «Θαλασσινές ρότες κι έρωτες» του Δημήτρη Γελαγώτη δεν είναι απλώς καλοκαιρινή. Είναι οικεία, ερωτική, θαλασσινή και απολύτως ανθρώπινη.
Τα ποιήματα μιλούν για εμπειρίες που μένουν και σώματα που άντεξαν. Εσωτερικές και εξωτερικές διαδρομές που συνυπάρχουν με τη νοσταλγία και μας υπενθυμίζουν ότι τα συναισθήματά μας δεν είναι αδυναμία.
Η γραφή του Γελαγώτη ισορροπεί ανάμεσα στη λιτότητα και το βάθος, με λέξεις τοποθετημένες σαν ναυτικά σημάδια — καθοδηγητικά, αλλά ποτέ επιτακτικά. Η θάλασσα, στα ποιήματά του, γίνεται σώμα, δέρμα, μνήμη, έρωτας, ορίζοντας και καταβύθιση μαζί. Πρόκειται για ποιήματα που δεν εξιδανικεύουν, αλλά αποκαλύπτουν — με λαχτάρα, τις πληγές και τα αγγίγματα που άφησαν τα σημάδια τους πάνω μας.
Αυτή η συλλογή δεν κραυγάζει. Ψιθυρίζει με ακρίβεια — και γι’ αυτό αγγίζει εκεί όπου το καλοκαίρι και η σιωπή αφήνουν χώρο να ακουστεί ο εαυτός.
Αν αναζητάς ένα βιβλίο που να σε συναντά στις πιο αθόρυβες, αλλά ουσιαστικές στιγμές του καλοκαιριού, τότε οι «Θαλασσινές ρότες κι έρωτες» είναι ό,τι χρειάζεσαι.
Όχι για να ξεχάσεις — αλλά για να θυμηθείς ποιος είσαι, όταν μένεις μόνος με τη θάλασσα. ΒΡΕΣ ΤΗΝ ΕΔΩ
