Σύνδρομο Burnout: Συμπτώματα και Τρόποι Ανάκαμψης
Η εποχή της κόπωσης είναι η δική μας εποχή και είμαστε αναγκασμένοι να την ανατιμετωπήσουμε
Τι είναι το σύνδρομο burnout και γιατί μιλάμε όλοι γι’ αυτό;
Σε μια κοινωνία που σε θέλει πάντα “παραγωγικό”, “δυνατό” και “έτοιμο για όλα”, είναι σχεδόν αναμενόμενο κάποια στιγμή να λυγίσεις. Και δεν μιλάμε μόνο για εξάντληση στο σώμα. Μιλάμε για κάτι βαθύτερο. Μια ψυχική κόπωση που σου τρώει τη διάθεση, σε αποσυνδέει από τον εαυτό σου και σε κάνει να λειτουργείς στον αυτόματο.
Αυτό είναι το σύνδρομο burnout. Δεν είναι μια απλή κούραση που περνάει με έναν καλό ύπνο. Είναι το αποτέλεσμα μακροχρόνιας πίεσης, εσωτερικής και εξωτερικής, που δεν εκτονώθηκε. Και ναι, μπορεί να σου συμβεί ακόμα κι αν “δεν δουλεύεις τόσο πολύ”.
Αν νιώθεις σαν να κουβαλάς έναν αόρατο βάρος κάθε μέρα, σαν να έχεις στεγνώσει συναισθηματικά, ή σαν να χάνεις τον εαυτό σου χωρίς να μπορείς να εξηγήσεις γιατί — δεν είσαι τρελός. Είσαι απλά εξουθενωμένος.
Σύνδρομο Burnout: συμπτώματα που ίσως αγνοείς (κι όμως, τα ζεις)
Η εξουθένωση δεν χτυπά πάντα την πόρτα κραυγαλέα. Πολλές φορές εμφανίζεται αθόρυβα, σαν απώλεια διάθεσης, έλλειψη ενέργειας, σαν ένα “δεν με νοιάζει πια” που απλώνεται στα πάντα.
Ακολουθούν μερικά κοινά συμπτώματα burnout — δες ποια αναγνωρίζεις:
Ψυχολογικά:
- Μόνιμη αίσθηση κενού, ακόμα και μετά από ξεκούραση.
- Ευερεθιστότητα, κυνισμός ή απόσυρση από τους άλλους.
- Έλλειψη ενθουσιασμού για πράγματα που κάποτε σε έκαναν χαρούμενο.
Συναισθηματικά:
- Συναισθηματική εξάντληση — νιώθεις πως δεν έχεις άλλα “θέλω”, ούτε αντοχές.
- Δυσκολία στο να δείξεις τρυφερότητα, να συγκινηθείς ή να εκφραστείς.
- Αίσθημα αποστασιοποίησης, σαν να βλέπεις τη ζωή σου “απ’ έξω”.
Σωματικά:
- Χρόνια κόπωση, διαταραχές ύπνου ή συνεχής υπνηλία.
- Πονοκέφαλοι, πόνοι στο σώμα ή στο στομάχι χωρίς προφανή λόγο.
- Συχνή αδιαθεσία — σαν να “αρρωσταίνεις” όλο και πιο συχνά.
Αυτό που κάνει το σύνδρομο burnout τόσο επικίνδυνο, είναι το γεγονός ότι συνηθίζεται. Μαθαίνουμε να ζούμε μέσα σ’ αυτό, μέχρι που δεν θυμόμαστε πώς είναι η ζωή αλλιώς. Και τότε, ξεχνάμε πώς είναι να νιώθουμε πραγματικά.
Πώς φτάνουμε στο σύνδρομο burnout; Οι πραγματικές αιτίες
Το σύνδρομο burnout δεν εμφανίζεται από τη μία μέρα στην άλλη. Είναι το αποτέλεσμα πολλών μικρών “όχι” που δεν είπαμε, πολλών συναισθημάτων που δεν εκφράσαμε, και πολλών καταστάσεων που ανεχτήκαμε περισσότερο απ’ όσο αντέχαμε. Ας δούμε τι πραγματικά μας φέρνει εδώ.
Η κουλτούρα της υπερπαραγωγικότητας
Η κοινωνία μάς έχει πείσει ότι η αξία μας μετριέται με βάση το πόσα κάνουμε. Αν δεν “τρέχουμε”, αν δεν “αποδίδουμε”, αν δεν έχουμε “στόχους” και “πλάνο”, κάτι πάει λάθος. Αυτό το συνεχές τρέξιμο χωρίς παύση εξαντλεί όχι μόνο το σώμα, αλλά και την ψυχή.
Η συναισθηματική καταπίεση
Πόσες φορές έχεις ακούσει “Μην το παίρνεις προσωπικά”, “Μην το δείχνεις”, “Προχώρα”; Μας έμαθαν να θάβουμε τα συναισθήματα, να τα λογοκρίνουμε. Αλλά εκείνα δεν φεύγουν – απλώς μαζεύονται και στο τέλος μας βαραίνουν.
Ο φόβος της αποτυχίας ή της απόρριψης
Ζούμε σε έναν κόσμο όπου πρέπει να δείχνεις πάντα “δυνατός” και “αρκετός”. Αυτό δημιουργεί μια συνεχή εσωτερική ένταση: “Μήπως δεν είμαι αυτό που περιμένουν;” – και τελικά, κουράζεσαι απλώς και μόνο επειδή υπάρχεις μέσα σ’ ένα πλαίσιο που δεν σου ταιριάζει.
Το βάρος του αοράτου πένθους
Μερικές φορές, κουβαλάμε απώλειες που δεν έχουμε επεξεργαστεί: μια σχέση που τελείωσε, μια φιλία που χάθηκε, ένας γονιός που γέρασε απότομα, μια αθωότητα που κάηκε. Το ανεπεξέργαστο πένθος, ακόμα κι όταν δεν αφορά έναν θάνατο, είναι βαρύ — και οδηγεί στην εξουθένωση.
Η έλλειψη νοήματος
Αν κάθε μέρα μοιάζει ίδια, αν όλα έχουν γίνει ρουτίνα χωρίς λόγο και συναίσθημα, έρχεται η αίσθηση κενού. Και τίποτα δεν κουράζει πιο πολύ από μια ζωή που δεν σου “μιλάει” πια.
Όλα τα παραπάνω οδηγούν σε ένα κοινό σημείο: νιώθουμε ότι δεν χωράμε πια στη ζωή μας, ότι δεν μπορούμε (και δεν θέλουμε) να ελέγξουμε τίποτα. Όταν αυτό συμβαίνει σιωπηλά και για καιρό, εξελίσσεται στο σύνδρομο burnout.
Πώς να αντιμετωπίσεις το σύνδρομο burnout: 5 τρόποι για όλους μας
Το σύνδρομο burnout δεν ξεπερνιέται με ένα καλό σαββατοκύριακο, ούτε με θετικές σκέψεις. Δεν είναι απλή σωματική κόπωση — είναι μια έντονη εσωτερική ρήξη. Δυστυχώς δεν αρκεί να “ξεκουραστείς” για να την επουλώσεις. Είναι αναγακίο να συνδεθείς ξανά με εσένα.
Ακολουθούν πέντε πρακτικές κατευθύνσεις που μπορείς να ακολουθήσεις με ρυθμό, κατανόηση και σεβασμό προς τον εαυτό σου. Να θυμάσαι ότι η αποκατάσταση σου ξεκινάει από μέσα!
-
Απομάκρυνση από την υπερδιέγερση
Λιγότερες οθόνες – περισσότερη ησυχία
Η καθημερινότητά μας είναι υπερφορτωμένη από ήχους, εικόνες, ειδήσεις, απαιτήσεις. Ζούμε μέσα σε μια συνεχή διέγερση του νευρικού μας συστήματος — που όμως δεν προλαβαίνει να έρθει ποτέ σε παύση.
Κλείσε για λίγο τον θόρυβο:
- Περιόρισε το άσκοπο scrolling. Βάλε ο ίδιος όρια στον εαυτό σου
- Μην καταπίνεις τις ειδήσεις σαν να είναι αναγκαίες
- Δώσε στον εγκέφαλό σου χώρο να μη σκέφτεται διαρκώς
Το burnout γεννιέται εκεί που το μυαλό κουράζεται χωρίς να έχει ποτέ σιωπή.
-
Επιστροφή στο σώμα
Όχι άσκηση μόνο για το σώμα αλλά κίνηση για την ψυχή
Στο σύνδρομο burnout, το σώμα συχνά μπλοκάρει: είτε παγώνει είτε υπερδιεγείρεται. Δεν χρειάζεσαι “πρόγραμμα γυμναστικής”, χρειάζεσαι απλή, φυσική, αβίαστη επανασύνδεση.
Δοκίμασε:
- Μικρές βόλτες χωρίς προορισμό (βοηθούν τη ρύθμιση του νευρικού συστήματος)
- Απλές διατάσεις (stretching) κάθε πρωί ή πριν τον ύπνο
- Δοκίμασε να κουνήσεις τα χέρια σου στον αέρα, χωρίς λόγο ή και να τινάξεις όλο το σώμα. Το σώμα θα θυμηθεί.
Όταν σταματάμε να αισθανόμαστε το σώμα μας, αρχίζουμε να εξαφανιζόμαστε και από εμάς τους ίδιους.
-
Εσωτερική έκφραση χωρίς λογοκρισία
Μίλα. Γράψε. Κλάψε. Κάνε θόρυβο ή απόλυτη σιωπή. Αλλά βγάλ’ το, βίωσε το.
Η εξουθένωση προκύπτει και από τη συσσώρευση ανείπωτων συναισθημάτων. Όχι μόνο των αρνητικών – και η αγάπη που δεν εκφράστηκε ποτέ, βαραίνει.
Δοκίμασε να πειραματιστείς με διάφορους τρόπους έκφρασης:
- Ημερολόγιο χωρίς δομή — απλά γράψε λέξεις, φράσεις, σκέψεις αποσπασματικές. Τρείς σελίδες συνειρμικής γραφής την ημέρα
- Μουσική χωρίς στίχους — βάλε κάτι που “σε χτυπά” στο συναίσθημα και άστο να σε πάει.
- Ζωγράφισε, τραγούδα, ούρλιαξε, μουρμούρισε — όχι για να παράγεις τέχνη, αλλά για να ξεμπλοκάρεις τον πυρήνα σου.
Δεν χρειάζεσαι δημιουργικότητα. Χρειάζεσαι αλήθεια.
-
Δημιουργική επαφή — όχι για την “κουλτούρα”, αλλά για την σύνδεση με τον εαυτό
Ανάγνωση, τέχνη, κινηματογράφος, ποίηση — όχι ως πολυτέλεια, αλλά ως καταφύγιο
Όταν όλα μοιάζουν “χωρίς νόημα”, αυτό που σε κρατά ζωντανό δεν είναι η αδιάκοπη λειτουργία, αλλά η εμπειρία.
Η επαφή με ένα έργο τέχνης, με ένα ποίημα, με μια αφήγηση μπορεί:
- Να σε κάνει να νιώσεις λιγότερο μόνος
- Να εκφράσει ό,τι δεν μπορείς να πεις
- Να σου θυμίσει κάτι που έχεις θάψει βαθιά
Μην υποτιμάς τη δύναμη της καταβύθισης σε ένα ποίημα ή σε μια ιστορία. Μπορεί να μην έχει οδηγίες επιβίωσης — αλλά προσφέρει κατανόηση κι εκτόνωση. Κι αυτό είναι θεραπευτικό.
-
Επιλογή ανθρώπων και ρυθμού
Βγάλε από πάνω σου τις “υποχρεώσεις” που σου στερούν οξυγόνο
Το burnout δεν φεύγει αν συνεχίσεις να ζεις με τον ρυθμό, το περιβάλλον και τους ανθρώπους που το προκάλεσαν. Κι αυτό είναι το δύσκολο κομμάτι.
Δεν σημαίνει να αποκόψεις τους πάντες. Σημαίνει να μάθεις:
- Να λες “σήμερα δεν μπορώ” χωρίς ενοχή
- Να αναγνωρίζεις πότε κάτι σου κλέβει ενέργεια και όχι να το “αντέχεις”
- Να κάνεις χώρο για τίποτα, χωρίς να νιώθεις ότι “χάνεις χρόνο”. Δεν γεννήθηκες για να παράγεις, αλλά για να υπάρχεις
Ο πιο θεραπευτικός ρυθμός είναι αυτός που δεν σε πιέζει να αποδείξεις ποιος είσαι.
Όταν η ποίηση αγγίζει εκεί που δεν φτάνει κανείς άλλος
Η ανάγνωση ήταν ανέκαθεν ένας τρόπος για τον άνθρωπο να αποτυπώσει σκέψεις που δεν μπορούσε να τις ξεστομίσει. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η γραφή και η ανάγνωση έχουν την μαγική ικανότητα να παίρνουν από την ψυχή και το μυαλό το βάρος και να το μεταβολίζουν σε ψυχικό πλούτο.
Κάπου εκεί, στο όριο ανάμεσα στην προσωπική εξάντληση και την ανάγκη για νόημα, φανερώνεται η δύναμη της ανάγνωσης και ειδικά, της ποίησης.
Η ποίηση είναι το ανάλαφρο βάρος μιας αλήθειας που κουβαλάς αλλά δεν τολμάς να ονομάσεις. Είναι η σιγουριά ότι κάποιος, κάπου, βίωσε όσα δεν ξέρεις πώς να εξηγήσεις — και βρήκε τις λέξεις.
«Έχω μια σκιά πάντα μέσα μου, που την κρατάω σαν φυλαχτό.
Όταν κοιτάζω στον καθρέφτη, με κοιτάζει πίσω κι αυτή.» (ποιήμα: Έχω μια σκιά μέσα μου)
Αυτή η εμπειρία — το να διαβάζεις και να αισθάνεσαι πως κάποιος σε διαβάζει κι εκείνος — είναι λυτρωτική. Και είναι η ουσία της ποίησης που δεν διδάσκει, αλλά συντροφεύει.
Η ποιητική συλλογή «Αλμυρό Μαργαριτάρι» της Σωτηρίας Τσέλιου-Παππά δεν είναι απλώς μια σειρά ποιημάτων. Είναι ένας ψίθυρος μέσα στο σκοτάδι, μια φωνή που λέει: “Σε νιώθω.”
Η ποιήτρια μιλά για πολλά από εκείνα που φοβόμαστε, ή δεν ξέρουμε πως, να ονομάσουμε:
- Την κόπωση του να υπάρχεις:
«Το σούρουπο θα με βρει ξανά δίχως σώμα. Σκιά ακίνητη, σιωπηλή.
Ταμπουρωμένη στην απάθεια του άχρονου τίποτα.» (ποίημα: Το απόλυτο τίποτα)
- Την ανάγκη για μια αλήθεια που να μην πονά:
«Ο χρόνος γλιστράει και χάνεται σαν μια σπατάλη της στιγμής, και μόνο λίγο
πριν βασιλέψει ο ήλιος ίσως βρούμε ξανά τον εαυτό μας.»(ποίημα: Σπατάλη της στιγμής)
Δεν προσφέρει “λύσεις”, δεν φωνάζει. Αλλά σου κρατά το χέρι — κι αυτό, κάποιες μέρες, είναι πιο πολύτιμο από οτιδήποτε.
Ένας αληθινός σύντροφος στη σιωπή
Αν νιώθεις ότι έχεις κουραστεί να αισθάνεσαι, ότι είσαι συναισθηματικά γεμάτος αλλά και άδειος ταυτόχρονα, τότε πιθανόν βιώνεις το σύνδρομο burnout. Μην το υποτιμήσεις. Δεν φταις. Και δεν είσαι μόνος.
Ανάμεσα σε λύσεις, άρθρα, ψυχολόγους και εξαντλητικά “πρέπει”, υπάρχει και μια πιο ήσυχη διαδρομή: αυτή που περνά από τις λέξεις και την ποίηση.
Διάβασε τη συλλογή “Αλμυρό Μαργαριτάρι”. Μπορεί να μη σου δώσει απαντήσεις. Αλλά σίγουρα θα σου δώσει λέξεις για αυτά που δεν ήξερες πώς να πεις. ΒΡΕΣ ΤΗΝ ΕΔΩ
