Συνέντευξη με τον συγγραφέα Ιωάννη Λαζαρίδη
Γράφει η Κατερίνα Βιτζηλαίου (@the.booklist_), για το Ginger Pens
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:
Ο Ιωάννης Λαζαρίδης γεννήθηκε το 1991 στη Θεσσαλονίκη όπου και κατοικεί. Αποφοίτησε από το τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ενώ έχει ολοκληρώσει τις μεταπτυχιακές του σπουδές στον τομέα της Ιατρικής Πληροφορικής όπου ασχολήθηκε με τη μελέτη του ανθρώπινου γονιδιώματος μέσω της διαχείρισης βιολογικών δεδομένων.
Το 2020 ολοκλήρωσε τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής από το «Εργαστήρι Συγγραφής Imaginarium» με διδάσκουσα την Δρα Ευλαμπία Τσιρέλη. Μέσω του εργαστηρίου, συμμετείχε σε μία συλλογή διηγημάτων, με το διήγημα επιστημονικής φαντασίας με τίτλο «Ζοροβάβελ», η οποία κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις iWrite.
Έχει διακριθεί σε πολλούς διαγωνισμούς με τα διηγήματα του.
Ιωάννη σε ευχαριστούμε που μας επέτρεψες να σε μάθουμε καλύτερα.
Τι σε ενέπνευσε να γράψεις επιστημονική φαντασία και συγκεκριμένα ένα έργο για τον εποικισμό του διαστήματος;
Ήθελα το πρώτο μου βιβλίο να ανήκει σε ένα είδος που με συναρπάζει περισσότερο: τη φαντασία γενικά και, πιο συγκεκριμένα, την επιστημονική φαντασία. Από τη μια, με επηρέασε η εποχή μας: από τα σχέδια ιδιωτικών κολοσσών για τον αποικισμό πλανητών όπως ο Άρης, μέχρι την ταχύτατη «εισβολή» της Τεχνητής Νοημοσύνης στην καθημερινότητά μας. Από την άλλη, οι ίδιοι οι άνθρωποι με τους οποίους συναναστρέφομαι και γνωρίζω κάθε μέρα, καθώς, παρότι Η Γη του Άβελ είναι ένα βιβλίο επιστημονικής φαντασίας, προσπάθησα να δώσω έναν ανθρώπινο χαρακτήρα σε όλες τις σελίδες του.
Πόσο καιρό σου πήρε η συγγραφή του βιβλίου / χρειάστηκε να κάνεις κάποιου είδους έρευνα για τις περιγραφές του;
Ξεκίνησα να γράφω το βιβλίο όταν άρχισε η πρώτη καραντίνα του κορονοϊού. Ήθελα να δώσω ένα δημιουργικό αποτύπωμα σε αυτή την πρωτόγνωρη κατάσταση που βιώναμε όλοι, και ταυτόχρονα να ξεφύγω από τη δυσάρεστη τρέλα εκείνης της εποχής. Η συγγραφή μού πήρε περίπου πέντε μήνες, αν και υπήρξαν περίοδοι όπου δεν έγραφα καθόλου. Αυτά τα διαλείμματα ήταν σημαντικά, γιατί ήθελα να αφιερώσω χρόνο στη μελέτη διαφόρων πηγών — κυρίως επιστημονικών δημοσιεύσεων — για να τεκμηριώσω συγκεκριμένες σκηνές και έννοιες. Με ενδιέφερε ιδιαίτερα να κατανοήσω, όσο γίνεται καλύτερα, πώς θα μπορούσε, για παράδειγμα, να πραγματοποιηθεί ένα διαστρικό ταξίδι ή πώς θα λειτουργούσε μια τεχνητή σκουληκότρυπα.
Πιστεύεις ότι το μέλλον που περιγράφεις είναι πιθανό να έρθει στην ανθρωπότητα;
Με τις συγκρούσεις που συνεχίζονται σε ολόκληρο τον κόσμο, την απειλή ενός πυρηνικού πολέμου, αλλά και τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και της Τεχνητής Νοημοσύνης, πιστεύω πως το μέλλον που περιγράφω είναι πολύ πιθανό να έρθει. Παρά τις προκλήσεις και τους κινδύνους, ελπίζω ότι μέχρι τότε η ανθρωπότητα θα έχει καταφέρει να επιβιώσει και να προχωρήσει μπροστά, ενωμένη.
Ποιοι συγγραφείς ή έργα σε έχουν επηρεάσει περισσότερο στη δημιουργία του δικού σου λογοτεχνικού σύμπαντος;
Με έχουν επηρεάσει έργα όπως ο «Θαυμαστός Καινούριος Κόσμος» του Aldous Huxley, η «Οδύσσεια του Διαστήματος» του Arthur C. Clarke και, τολμώ να πω, ολόκληρη η συγγραφική «οικογένεια» των Frank Herbert και Isaac Asimov. Παράλληλα, σημαντική επιρροή για μένα αποτελούν και κινηματογραφικά έργα επιστημονικής φαντασίας, όπως το αγαπημένο μου Interstellar, το Avatar και το Solaris. Υπάρχουν φυσικά και κάποια άλλα βιβλία και ταινίες που λειτούργησαν καθοριστικά στη διαμόρφωση του κόσμου του βιβλίου μου, αλλά αν τα αποκαλύψω, φοβάμαι ότι θα κάνω spoiler σε κρίσιμα σημεία της πλοκής — οπότε, ας μείνουμε σε αυτά προς το παρόν.
Τι ρόλο παίζει κατά την γνώμη σου η λογοτεχνία στην ερμηνεία του μέλλοντος και των υπαρξιακών μας ερωτημάτων;
Η επιστήμη προσπαθεί να δώσει λύσεις σε πρακτικά ζητήματα, όπως η δημιουργία ενός διαστημόπλοιου ικανού να ταξιδέψει σε άλλον πλανήτη. Η ψυχολογία και η φιλοσοφία ερευνούν τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου και τα υπαρξιακά του ερωτήματα. Η θρησκεία δίνει τις δικές της απαντήσεις για το νόημα της ζωής. Ο ρόλος της λογοτεχνίας είναι να ανοίγει έναν δρόμο όπου όλα αυτά συναντιούνται και ενώνονται με τη φαντασία του κάθε συγγραφέα, ώστε ο αναγνώστης να μπορεί, μέσα από τη δημιουργικότητα, να κατανοήσει πιο βαθιές έννοιες και ερμηνείες.
Ο Νέιθαν ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, αν και πολύ δυναμικός χαρακτήρας μοιάζει να κουβαλάει μεγάλο υπαρξιακό βάρος. Θεωρείς ότι τα ψυχικά τραύματα και τα βάρη που κουβαλάμε μπορούν να μας κρατήσουν δέσμιους τους και αν ναι, ποια είναι η λύση;
Τα ψυχικά τραύματα είναι βαρίδια που, λίγο-πολύ, όλοι κουβαλάμε. Μπορούν να καθορίσουν τις αποφάσεις μας, να μας απομακρύνουν από αυτά που πραγματικά ποθούμε και να θρέψουν μέσα μας τον φόβο. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει μία και μοναδική, καθολική λύση. Κι εγώ είμαι απλώς ένας από εκείνους που συνεχίζουν να παλεύουν με τους δικούς τους εσωτερικούς δαίμονες. Ξέρω, όμως, πως η λύση σίγουρα δεν είναι να τα κρύβουμε ή να προσποιούμαστε πως δεν υπάρχουν. Το αντίθετο: χρειάζεται να τα αποδεχτούμε, να βρούμε το θάρρος να τα αντικρίσουμε κατάματα, να αγκαλιάσουμε τις πληγές μας και να μιλήσουμε γι’ αυτές στους ανθρώπους γύρω μας. Ίσως τότε, μέσα από τη σύνδεση και την αποδοχή, να φτάσουμε ένα βήμα πιο κοντά στη λύτρωση που όλοι βαθιά μέσα μας αναζητούμε.
Η τεχνητή νοημοσύνη Σείριος, που συνέβαλε σημαντικά στο αστρικό ταξίδι του βιβλίου σου έχει πολλά ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Ποια θεωρείς ότι είναι η λεπτή γραμμή ισορροπίας, ανάμεσα στη σχέση ανθρώπου-μηχανής;
Ο Σείριος, που παίζει σημαντικό ρόλο στο διαστρικό ταξίδι του βιβλίου, έχει πολλά ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Η λεπτή γραμμή ισορροπίας στη σχέση ανθρώπου και μηχανής, κατά τη γνώμη μου, βρίσκεται στο κατά πόσο μια τεχνητή οντότητα μπορεί να νιώσει και να αντιληφθεί τον κόσμο όπως ένας άνθρωπος. Αν και όποτε αυτό καταστεί δυνατό, θα είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που θα κληθεί να αντιμετωπίσει ο άνθρωπος του μέλλοντος — τόσο σε επίπεδο ηθικής, όσο και σε επίπεδο ύπαρξης και συνύπαρξης. Θα ανατρέψει όσα γνωρίζουμε για την ίδια τη ζωή.
Στο βιβλίο σου, η καταστροφή της Γης παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα μιας αντιπαλότητας ανάμεσα στους Νεοανθρώπους και στους Παλαιούς. Αποτελεί μήπως κάποια αλληγορία για τις σύγχρονες κοινωνικές ανισότητες;
Σαφέστατα. Ο ρατσισμός, η περιθωριοποίηση, η ματαιοδοξία των ισχυρών, η φτώχεια και η εξαθλίωση των πιο αδύναμων. Όλα αυτά τα θέματα αντανακλώνται και στο πρόσωπο του Νέιθαν Άβελ, του κεντρικού ήρωα. Ενός ανθρώπου που, για να ξεφύγει από τη φτώχεια και την περιθωριοποίηση, απαρνιέται τη ζωή και την ταυτότητά του, υιοθετώντας τον τρόπο ζωής των προνομιούχων και λέγοντας ψέματα όχι μόνο στους άλλους, αλλά και στον εαυτό του. Μία τραγική φιγούρα, που για να σωθεί από το μίσος απέναντι στο διαφορετικό, στρέφεται στο διάστημα, ελπίζοντας πως μια νέα πατρίδα ίσως είναι πιο ανθρώπινη, πιο δίκαιη και πιο φιλόξενη.
Θεωρείς ότι η θρησκεία μπορεί να συνυπάρξει με την τεχνολογία ή αλληλοσυγκρούονται ως έννοιες;
Καθώς εξελίσσεται η τεχνολογία, ο άνθρωπος ανακαλύπτει διαρκώς νέες αλήθειες για το σύμπαν και τα μυστήριά του. Το βαθύ ερώτημα του «ποιος» — ένα ερώτημα που επιχειρούν να απαντήσουν οι θρησκείες και οι διάφορες θρησκευτικές ιδεολογίες — παραμένει, κατά τη γνώμη μου, έμφυτο στον άνθρωπο, είτε σε μεγαλύτερο είτε σε μικρότερο βαθμό. Πιστεύω ότι καθώς θα αυξάνονται οι γνώσεις μας και θα εξελίσσεται η τεχνολογία, θα δούμε θρησκείες — γνωστές ή νέες, και κυρίως πιο φιλελεύθερες — να προσαρμόζονται σε αυτές τις νέες αλήθειες, υιοθετώντας και ενσωματώνοντας τις επιστημονικές ανακαλύψεις.
Αν θα μπορούσες να διαλέξεις έναν ηθοποιό για να υποδυθεί τον Νέιθαν σε μια κινηματογραφική μεταφορά, ποιον θα επέλεγες και γιατί;
Θα ήθελα κάποιον που να έχει την εμφάνιση του Keir Dullea, όπως τον είδαμε στην αγαπημένη, και πηγή έμπνευσης, ταινία του Kubrick, 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος. Κάθε φορά που γράφω ένα βιβλίο, σχηματίζω στο μυαλό μου συγκεκριμένες εικόνες για τους χαρακτήρες, και ο Νέιθαν είχε πάντα για μένα την όψη που είχε ο Dullea στην ταινία. Φυσικά, ο ίδιος είναι σήμερα αρκετά μεγάλος σε ηλικία, αλλά ιδανικά, θα επέλεγα κάποιον νέο ηθοποιό που να θυμίζει εκείνη την ιδιαίτερη παρουσία του.
Στο βιβλίο σου υπάρχουν πολλά αρχαιοελληνικά ονόματα, όπως Ανδρομέδα, Άβελ, Κάιν, Σείριος κτλ. Υπάρχει κάποιος λόγος πίσω από αυτές τις επιλογές;
Η επιλογή αρχαιοελληνικών και βιβλικών ονομάτων έγινε σκόπιμα. Αφενός, γιατί η ιστορία μου αποτελεί μια αλληγορία της βιβλικής αφήγησης του Κάιν και του Άβελ — άλλωστε αυτός ήταν και ο πρώτος τίτλος που είχα σκεφτεί για το βιβλίο. Αφετέρου, τα ονόματα αυτά λειτουργούν ως ένα επιπλέον επίπεδο συμβολισμού μέσα στην πλοκή. Μέσα από αυτά ήθελα να αναδείξω τη βαθιά αντίφαση που βιώνει τόσο ο ίδιος ο Νέιθαν Άβελ, όσο και η ίδια η εκδοχή της Γης που παρουσιάζω: μια διαρκής σύγκρουση, αλλά ταυτόχρονα μια αλληλένδετη σχέση ανάμεσα στο παλιό και το νέο.
Επιγραμματικά, ποια είναι τα κεντρικά νοήματα του βιβλίου;
Το βιβλίο εξερευνά τον «δεύτερο εαυτό» που κρύβουμε μέσα μας — τις ενοχές, τους φόβους και τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες που μας συνοδεύουν. Όταν αντιμετωπίζουμε αποτυχίες, αυτός ο εσωτερικός μας εαυτός γίνεται πιο έντονος. Η αληθινή λύτρωση δεν βρίσκεται ούτε στη Γη ούτε στα αστέρια, αλλά μέσα μας. Μπορεί να έρθει μόνο όταν αποδεχτούμε όλες τις πλευρές του εαυτού μας, συμφιλιωθούμε με το παρελθόν μας και αγκαλιάσουμε τους φόβους, τις ενοχές και τα όνειρά μας. Μόνο τότε είμαστε έτοιμοι να προχωρήσουμε, να κατακτήσουμε τον κόσμο και πέρα απ’ αυτόν, τους γαλαξίες.
Ποιο θεωρείς τελικά ότι είναι το πιο δύσκολο; Ένα αστρικό ταξίδι ή το βαθύ ταξίδι της αυτογνωσίας μας;
Ένα διαστρικό ταξίδι πιστεύω πως είναι απλώς θέμα χρόνου να πραγματοποιηθεί. Και όταν λέω χρόνος, ίσως αυτό να σημαίνει δεκαετίες — ή και λιγότερο. Ένα τέτοιο επίτευγμα βασίζεται στη συλλογική προσπάθεια, στη συνεργασία πολλών ανθρώπων. Αντιθέτως, το ταξίδι προς την αυτογνωσία είναι το πιο δύσκολο ταξίδι. Γιατί εκεί, ο καθένας μας καλείται να έρθει πρόσωπο με πρόσωπο με τον εαυτό του — με τους φόβους, τα άγχη, τις επιθυμίες και τις φιλοδοξίες του — μέχρι, τελικά, να φτάσει στην αποδοχή. Κι αυτό, σε αντίθεση με το διαστρικό ταξίδι, είναι μια προσωπική διαδρομή που δεν μπορεί κανείς άλλος να τη διανύσει για εμάς.
Ποια είναι τα επόμενα λογοτεχνικά σου σχέδια;
Έχω ήδη ολοκληρώσει το δεύτερο βιβλίο μου, που είναι ένα εφηβικό-νεανικό μυθιστόρημα με στοιχεία φαντασίας. Είναι μια ιστορία που αγάπησα πολύ, γιατί μιλάει για τη χαμένη παιδικότητα των ανθρώπων. Αυτή την περίοδο έχω ξεκινήσει τη συγγραφή ενός τρίτου βιβλίου, πιο βαθιάς και κοινωνικής, χωρίς κανένα στοιχείο φαντασίας. Δεν σκοπεύω να σταματήσω ποτέ να γράφω — είτε πρόκειται για διηγήματα, ποιήματα ή στίχους. Η συγγραφή για μένα είναι μια ανεξάντλητη πηγή οξυγόνου. Εύχομαι ο καθένας να συνεχίσει να αντλεί δύναμη από όσα αγαπά. Για μένα, αυτή η πηγή είναι, μεταξύ άλλων, και η γραφή.
Η Γη του Άβελ είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Γιάννη Λαζαρίδη, που κυκλοφόρησε το 2023, από τις Εκδόσεις Πηγή. Βρείτε το ΕΔΩ
